(Ingezonden door fam. Kuiper uit Aduard, woensdag 9 juni 2004)
Beschrijving
De eerste nederzettingen waren eerst niet verhoogd ook wel vlaknederzettingen genoemd, het werd begrensd door de onbegaanbare veenmoerassen en met de zand gronden van Drenthe. Op de uitgestrekte wadden verdeelde en vertakten de rivieren het land in meerdere eilanden. In de middeleeuwen werden twee van deze eilanden vastgelegd als Midage en Hugmerchi. Middag komt van mid oog en betekent middelste eiland. Hugmerci is van oorsprong een ander woordt voor kerspel. Een kerspel is te vergelijken met wat nu bij ons een Gemeente is, en was een gebied waarbinnen recht werd gesproken. Middag- Humsterland behoort tot het oudst permanent bewoonde cultuurlandschap van Nederland. Al 2500 jaar geleden verstigden zich de eerste mensen in het toen nog sompige maar eiwitrijke kwelder gebied. '
Het gebied wordt omsloten tussen het Reitdiep en het van Starkenborgkanaal en een lijn te trekken tussen Grijpskerk en het polder gemaal Elektra. Het Reitdiep is nog een van de oerstromen wat ook nu nog te zien is aan de kronkelige vorm. De oorsprong van het Reitdiep zijn twee Drentse rivieren de Hunze en de Drentse Aa, de eerste stroomde links om de stad en de Aa rechtsom en kwamen vervolgens samen, in 1551 werd dit water het Reitdiep genoemd. In 1877 werd de rivier bij Zoutkamp van de zee afgesloten. De nutteloze zeedijken naast het Reitdiep worden nu slaperdijken genoemd.
Door de stijging van het zeespiegel wierpen de bewoners verhogingen op om droog te kunnen wonen, totaal waren er in Groningen 650 van deze wierden, bekende wierde dorpen zijn Ezinge, Garnwerd en Niehove. De strijd tegen het water is ook terug te vinden in binnendijken, historische sluizen( ook wel Zijlen genoemd) en door de natuur gevormde sloten die direct het water op het wad loosden.Vandaar ook de vaak kronkelige vorm van binnenwegen welke langs een oude sloot werd gemaakt. In de binnendijken werd een holle boomstam geplaatst met een klep, kwam het zeewater op dan werd de klep door de waterdruk gesloten, bij eb kon het water binnendijks worden geloosd op het wad, simpel maar doeltreffend.
De Cisterciënzer kloosterlingen uit Aduard groeven in 1382 haaks op het Reitdiep het Aduarderkanaai voor de afwatering van het Middag- Humsterland t.b.v. het telen van gewassen. Aduarderzijl is wel de bekendste sluis deze maakte onderdeel uit van de schansen rond Groningen. Hier vond in 1593 een bloedige veldslag plaats tussen de Staatse troepen en Spanjaarden. Prins Maurits verjoeg er de Spanjaarden en in 1672 versloeg de bisschop van Munster, Bommen Berend hier op de vlucht, de Stadjers hebben er een vrije dag 28 augustus aan overgehouden.
Toen de dijken betrouwbaar bleken verloren de Wierden hun functie als woonplaats en voor de akkerbouw en gingen de boeren in het nieuwe land wonen, sommige boeren bereikten door huwelijk of aankoop van land of erfenis een welstand die anderen volledig in de schaduw zette. Deze adelijke status was te herkennen aan de woonhuizen ook wel borgen genoemd.
Zowel het kerkje van Fransum als die van Niehove zijn in de dertiende eeuw tijd gebouwd met baksteen een bewijs van grote welvaart, het was niet ongebruikelijk belasting met bakstenen te betalen. Een ander teken van welvaart is te zien aan de gevel van het café in Niehove, Iet op de verschillende stenen, in de negentiende eeuw wensten de herenboeren niet in de zelfde kamer te zitten als hun arbeiders en lieten er een verdieping bovenop bouwen.
In het wierde dorp Ezinge is tussen 1921 en 1934 de wierde gedeeltelijk afgegraven door archeoloog A.E. van Griffen, in totaal zijn de overblijfselen van 85 boerderijen en 60 kleinere gebouwen ontdekt. De eerste sporen dateren uit 500 voor Christus zie hiervoor ook het Wierdemuseum in Ezinge.
Het erfgoed in deze regio bestaat oa. uit de Borg Piloersma het klerkenhuis Allersmaborg het kostuummuseum in Noordhorn het museum St. Bernardus over de Cisterciënzer monniken in Aduard waarvan de overblijfselen van het klooster ( de ziekenboeg) nog in gebruik is als N. H. kerk.